

Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp landschappen, graven en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren. Deze keer de ijsbaan te Kaatsheuvel.
2 juli [1982] – 10.40 – Gisteren hebben we een fietstocht gemaakt in de omgeving van Waalwijk. Van alle voorgenomen uitstapjes wilde Mario daar het liefste heen. (…) We fietsten (…) langs een moerasje met rietgorzen en bloeiende kamperfoelie, voorbij ‘Bosch en Duin’ en door de Loonse Duinen. Grote stille vlakten van zand, bossen, af en toe heide. De dopheide bloeide al volop. Bij de Kaatsheuvelse IJsbaan aten we een paar meegebrachte boterhammen op, om via de Roestelberg en ‘Plantloon’ naar Waalwijk te rijden. (…)
De geel met rode auto rijdt voor. De in geel en rood geklede man belt aan. Hij overhandigt me een geel met rode doos. Een pakket uit Parijs! Een pakket uit Parijs? Ik had toch de laatste tijd niets besteld? Nee, er komt een boek tevoorschijn dat al enige tijd in de maak was. Een leerrijk boek met prachtige plaatjes, jammer alleen dat er geen tentoonstelling aan is gekoppeld. Maar misschien komt dat nog: de teksten in he t boek zijn van Hélène Joubert, hoofd van de afdeling Afrikaanse kunst van het Parijse museum ‘Quai Branly’. Xavier Richer bracht de Shango-staven bijeen die in het Frans en in het Engels worden beschreven in Danse avec Shango. Dieu du tonnere/ Dance with Shango. God of Thunder. De Yoruba, een groot volk uit Nigeria, hebben of hadden een ingewikkelde godenwereld, met merkwaardig veel overeenkomsten met het Helleense pantheon. De uitgave is nu al mijn favoriete boek van 2018. En het is voor slechts €45 te koop (ISBN 9782757213971), het heerlijk aanvoelende omslag, ‘cartonnée contrecollée soft touch’ zoals het in goed Frans heet, incluis. Op pagina 72 en 73 kom je hem tegen, de Shango-staf die op luttele meters van mijn schrijftafel staat te stralen. De Shango-staf die Hans Warren en ik in november 1995 aanschaften in de galerie van Kathy van der Pas en Steven van de Raadt. Ze hielden een soort opruiming, al klinkt de aanschafprijs van negenduizend gulden, natuurlijk in Hans Warrens Geheim dagboek onthuld, niet meteen naar voordeel. Hans Witte, een van de beste kenners van Yoruba-kunst, gewaagde van ‘een internationaal topstuk’. Een mening die door deze publicatie nog eens wordt bevestigd. De knielende mevrouw van de staf heeft een geheimzinnige glimlach. Verbeeld ik me het, of glundert ze van trots vandaag een beetje extra? Nee, ik verbeeld het me niet. Alleen een ongevoelige kan stijf volhouden dat zo’n voorwerp geen gevoel heeft. Dans met Shango.
MARIO MOLEGRAAF
Had ik maar, was ik maar. Ik voel extra veel spijt als ik het overlijdensbericht onder ogen krijg van Rik van Dam (1950-2018). Aan de telefoon deed ik vaak afhoudend en afwerend tegen hem, met zijn vage verhalen en slome stem. Op de rouwkaart neemt hij postuum en juist pittig een beetje wraak op de wereld, want daar staat met zoveel woorden waarover steevast moeilijk werd gedaan: ‘levenspartner van Johan Polak’. Hans Warren en ik kenden Johan Polak en Rik van Dam goed, zie het Geheim dagboek en zie de uitvoerige correspondentie. Het is Koen Hilberdink allemaal ontgaan, een van de redenen dat zijn J.P.W.P. Het leven van Johan Polak (2017) zo’n armzalige biografie over de rijke uitgever is geworden. Johans rijkdom trok natuurlijk bepaalde figuren aan. Denk aan Antoine Bodar, inmiddels bekend als rechtlijnige R.K. priester (tussen haakjes: waarom worden motorclubs verboden en laat justitie de grote R.K. kindermisbruikbeweging ongemoeid?) en Frans Goddijn die met Johan Polak een officiële ‘maatschap’ aanging. Kind van de rekening was letterlijk Rik van Dam. O ja, hij kon een tijd in weelde leven. Johan liet hem in 1976 zelfs portretteren door Carel Willink, met vlinderdas. Rik kookte voor Hans en mij, heel lekker, kalfskoteletten en een ovenschotel met witlof. Hans wijdde een gedicht aan Rik: ‘Het beeld van polyester’ uit Tijd (1986). Johan bleef Rik afstandelijk als ‘zoon’ voorstellen. Maar ze bedienden zich in het badkamertje op het Pijkeswegje als vanzelfsprekend van één tandenborstel. Door Johans dwaze testamentaire beschikkingen en de bewindvoerder die vooral dacht aan zijn eigen belang raakte Rik in de problemen. Hij richtte zich tot ons, kort voor Hans’ dood, en we fabriceerden een verklaring om ondubbelzinnig duidelijk te maken dat hij was wie hij was: ‘levenspartner van Johan Polak’. Dat heeft blijkbaar geholpen, en op een zomerdag in 2002 is hij me uitvoerig komen bedanken. Toch nog iets goeds gedaan voor Rik, over wie Hans Warren dichtte: ‘Was elke beeldhouwer/ niet op dit volmaakte lijf verliefd?’
MARIO MOLEGRAAF