Menno ter Braak

Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp landschappen, graven en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren. Deze keer Menno ter Braak (Eibergen 1902 – Den Haag 1940), begraven te Oud Eik en Duinen te Den Haag.

Uit Geheim Dagboek:
30 nov. [1955] – 10.30. – (…) Bij het herlezen een poging gedaan iets van Ter Braak tot me te nemen. Het lukt niet. Onleesbaar. Vroeger geneerde ik me voor mijn eigenzinnigheid. Oh, die papieren Hollandse goden. (…)

29 juli. [1957] – 15 uur. – (…) Van der W. (…) was een van die zeldzame leraren die de moderne literatuur behandelden. Hij besprak met ons in de jaren dertig Slauerhoff, Nijhoff, Marsman, Van Ostaijen, Vestdijk, Ter Braak en Du Perron. En van de ouderen drong hij ons telkens weer Karel van de Woestijne op. (…)


15 april. [1970] – Forum, voltooid verleden tijd; (…) Ik heb Forum niet bewust beleefd, was net veertien toen het tijdschrift in 1935 de geest gaf. Ter Braak heb ik altijd onleesbaar gevonden. (…) (Toch) bleef de Forum-geest, als je het zo mag noemen, leven door Du Perron en Ter Braak. Het Tijdschrift was hun spreekbuis geweest. Ter Braak had er zijn Démasqué der Schoonheid in gepubliceerd. (…)


18 nov. [1986] – 10.10 – Gisteren zijn M. en ik naar de Zeeuwse bibliotheek geweest om een begin te maken met de dagboekenkalender. (…) Ook heb ik het enige exemplaar dat men bezit van Mein Kampf meegenomen. (…) Wat een verwerpelijk geschrijf, wat een slecht mens. Dat íemand hier intrapte, dat íemand hierin meeging!. Ik kan me de wanhoop voorstellen van Ter Braak die zo goed als vergeefs zijn stem verhief tegen deze monsterlijke volksmenner. (…)

De Oude Mol in Nijmegen

Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp landschappen, graven en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren. Deze keer: boekhandel De Oude Mol (Van Broeckhuysenstraat 34 in Nijmegen).  

Uit Geheim Dagboek:
23 dec. [1983] – Een zinloze gang gisteren naar boekhandel De Oude Mol. Opgepept met hartpillen, aspirine, abdijsiroop en otrivin begaf ik me rochelend op pad. Om halfzeven waren we in Nijmegen. Nergens een taxi, we moesten het hele eind lopen. Aardige, moderne, goed gesorteerde winkel, prettige mensen, etalage met al mijn werken, prikbord met een reeks artikelen over me. Het werd hondenweer en er kwam nauwelijks iemand. Na een kwartier niet, na een uur niet, en na twee uur niet. De schaamte die je dan bevangt. Willem de Rooij bracht ons door de stortregen naar de trein, hij negeerde de flop. (…)

Uit de nalatenschap van Hans Warren 89 ~ Brigitte Raskin

Hans Warren kreeg zelden een literaire prijs, en hij deelde zelden literaire prijzen uit. Maar in 1989 zat hij in de jury van de spraakmakende AKO-prijs die zeer tot zijn voldoening naar de hem onbekende Vlaamse schrijfster Brigitte Raskin ging voor haar prachtige boek Het koekoeksjong. Zij wordt in zijn dagboek voor het eerst vermeld op 19 december 1988, maar ze duikt pas op 19 mei 1989 in levenden lijve op, uitgerekend tijdens de prijsuitreiking, of eigenlijk het voorafgaande diner in Amsterdam: ‘M. en ik deelden een tafel met onder meer Brigitte Raskin en Hans van Mierlo. Ik heb veel met haar gepraat, het was moeilijk niets te verklappen’. Het is tegenwoordig stil rond Brigitte Raskin, op 25 juli wordt ze 73 jaar. Ze verdween ook, zoals die dingen soms gaan, uit mijn bestaan. Maar ze is beslist niet alleen de vrouw van dat ene werk, ze schreef nog een aantal minstens even geslaagde boeken. Bijvoorbeeld De maagd van Antwerpen, allesbehalve autobiografisch, in 1992 een Vlaams ‘actieboek’ en daarom in Nederland nauwelijks bekend. Het onderwerp is een vrolijke optocht uit 1902 die door een brand in een ramp ontaardde. ‘Zo’n soort verhaal waar zij het geheime recept van heeft: kille archiefstukken wordt warm leven ingeblazen,’ recenseerde Hans Warren. Op de correspondentiekaarten uit maart en april 1992 kondigde de schrijfster, die we een beetje redactionele hulp hadden geboden, haar Maagd enthousiast als altijd aan. ‘Zij wordt vast een vriendin,’ voorspelde Hans Warren in mei 1989 terecht. In mijn gedachten is zij, de schrijfster van De maagd van Antwerpen, Het koekoeksjong en zoveel meer, gewoon een vriendin gebleven.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 88 ~ Nachtegaal

Hans Warren woont nog nabij Parijs, maar de Parijse jaren zijn voorbij. Hij jaagt niet meer op uitheemse jongens, maar op inheemse vogels. Zomer 1957 verhuist de familie Warren vanuit Lozère naar Kloetinge, maar de schrijver is al eerder huisman geworden, met de bijbehorende hobby, vogels houden. Wilde vogels in een kooitje, een ongemakkelijke historie. Maar vogelliefhebber Hans Warren heeft het dus gedaan. Zijn journaal uit deze periode getuigt ervan, maar ook dit bijzondere en bijzonder broze boekje, uit de reeks Encyclopédie-Roret, L’éleveur d’oiseaux ou art de l’oiselier. Een ‘oiselier’ is iemand die vogels fokt en verkoopt. Dit boek gaat dus over vogels, maar dan het houden van vogels, en volgens de auteur Georges Schmitt, ‘amateur’, lenen ongeveer alle vogels zich daarvoor. Het verbazend praktische naslagwerk verscheen voor het eerst in 1884. De nieuwe editie, waarvan Hans Warren dit exemplaar aanschafte op 22 februari 1957, dateert uit 1914. Het boek is niet voorzien van zijn bekende stempel, wel schreef hij de datum van aankoop achterin. In zijn dagboek gaat hij op 31 mei 1957 op de aanwinst in en citeert hij uitgebreid het onwaarschijnlijke maar wáre nachtegalenverhaal van bladzijde 166. Huisman Hans haalde zo’n beroemde zanger in huis. Lozère, tenminste de omgeving van ‘zijn’ Avenue de Bellevue, te bereiken via een straat met nog zo’n veelbelovende naam, de Avenue de Beauséjour, was (en misschien is) een nachtegalenstreek. Veel later meldde de nachtegaal zich regelmatig in het hegje aan het Pijkeswegje. Ik prijs me gelukkig in een gebied te wonen met op redelijke afstand nachtegalengarantie. De nachtegaal in huize Warren kreeg al snel weer de vrijheid, niet uit mededogen maar omdat de prachtige zang al snel niet te harden herrie bleek. Een tip die Georges Schmitt, ‘amateur’, ons onthoudt.

MARIO MOLEGRAAF

Zweth

Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp landschappen, graven en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren. Deze keer: restaurant “De Zwetheul” te Zweth, ten noorden van Schiedam (thans restaurant “Aan de Zweth”.

Uit Geheim Dagboek:
21 juni [1996] – 15.15 – (…) We besloten te gaan eten in De Zwetheul, een gelegenheid langs het Schiekanaal, even voorbij Delft, Rotterdamseweg 480. De maître d’hôtel zwaaide de deur open: ‘Goedenavond meneer Warren, wat prettig dat u hier komt.’ We kregen een ware voorkeursbehandeling, met diverse bezoeken van de gastheer en de kok. Het eten was verrukkelijk, een sardine op z’n Provençaals, lauwe kreeftensalade, tarbot in Noilly-Pratt-saus, Bresse-duif met gebakken ganzenlever in portsaus. Een heerlijke meursault Les Criots en een graves Château Carbonnieux.
4 maart [1998] – 20.40 – (…) De bomen in Rijswijk loeiden met hun takken, en toen we bij De Zwetheul aankwamen, stormde het zo hard over het water dat m’n adem werd afgesneden. Het eten was heel goed, zelden zulke heerlijke kreeft gegeten, smeltend zacht, zowel in de entrée riche als in het hoofdgerecht, kreeft in marsepeinsaus. We dronken een Provençaalse wijn, Château Simone. (…)