Momenteel werkt Mario Molegraaf aan de biografie van Hans Warren. Op zijn ontdekkingstocht door het leven van Warren stuit hij regelmatig op interessante vondsten. Op de eerste dag van elke maand deelt hij zo’n vondst met de bezoekers van onze website.

‘Ik voel mezelf meer een Mennes dan een Warren,’ noteert Hans Warren op een gegeven moment in zijn dagboek. Een gevoel dat hem werd bijgebracht door zijn moeder, zelf een Mennes, Albertina Femmetje, geboren op 28 februari 1894, om vijf uur ’s morgens om precies te zijn. Vooral voelde Hans Warren zich verwant aan zijn overgrootvader. Mei 1943 loopt hij rond met lang haar, enorme bakkebaarden en het brilletje van deze Jan Alberts Mennes. Hij is de meest illustere figuur uit Hans Warrens voorgeslacht, hij haalde de Encyclopedie van Zeeland en zelfs een website als Orgues en France et dans la monde. ‘Ce facteur, ancien de chez lohmann et de chez preuniger, s’était installé en 1843 à son compte à Middelburg et s’était spécialisé dans la construction de petits orgues.’ Volgens de gegevens van de kerkelijke gemeente Groningen is hij, een zoon van Gerrit Mennes en Maria Pol, op vrijdag 3 juli 1807 in de Martinikerk gedoopt. Over de volgende drieëndertig jaar van zijn bestaan valt niet veel te achterhalen, ook niet in de enorme doos met tekeningen en nota’s van hem in het Gemeentearchief van Rotterdam. In elk geval belandt Jan A. Mennes in 1840 te Middelburg als knecht van Diederik Hendrik Lohman (1797-1856), een beruchte telg uit een beroemd geslacht van Groningse orgelbouwers. Al snel gingen hij en een andere Lohman, de uit Utrecht afkomstige G.H. Preuniger (1814-1851), zonder Lohman verder, zo blijkt uit de advertentie van oktober 1840. Ook tussen hen kwam het tot een breuk, zie de twee andere knipsels van november 1842. In 1850 trouwt Jan A. Mennes met een veel jongere vrouw, de twee kinderen die ze al hebben, worden bij die gelegenheid erkend en gewettigd. Eind 1890 overlijdt hij. Even was het een familiebedrijf, J.A. Mennes & Zonen, vervolgens & Zoon, toen verdween ook die ene Zoon. Maar hij was de trots van de familie, en hij kijkt ook trots op het schilderijtje dat van hem bestaat, met rechtsboven een heus familiewapen. Alleen draagt hij op het portret geen brilletje. Híj had dat niet nodig om zich te voelen wie hij was, Jan Albert Mennes, orgelmaker.

Momenteel werkt Mario Molegraaf aan de biografie van Hans Warren. Op zijn ontdekkingstocht door het leven van Warren stuit hij regelmatig op interessante vondsten. Op de eerste dag van elke maand deelt hij zo’n vondst met de bezoekers van onze website.

Hij wordt niet vaak genoemd in Hans Warrens dagboek, zijn grootvader Johannes Warren. En als zijn naam valt, is het vooral in verband met het benijdenswaardige huis dat hij bewoonde op Boulevard de Ruyter te Vlissingen. In de tuin van dat huis ontluikte Hans Warrens liefde voor duiven. Maar één document van zijn grootvader heeft hij zijn leven lang bewaard: diens soldatenboekje. Een selfmade man, in de krant kom je zijn naam wél dikwijls tegen. Soms in de familieberichten, bijvoorbeeld als begin 1897 zijn vrouw overlijdt, ‘in den ouderdom van bijna 31 jaren, mij nalatende 7 nog jeugdige kinderen, te jong om hun zwaar verlies te beseffen.’ Een van die jonge kinderen was Hans Warrens vader. Hij laat het niet op zich zitten, het volgende jaar kondigt Johannes Warren in dezelfde krant aan weer te gaan trouwen. Er komen dan nog vele kinderen bij. In de advertentie over de ondertrouw kan de voormalige timmerman zich als ‘aannemer en bouwkundige’ presenteren. In die rol beheerst hij jarenlang het Vlissingse nieuws. Een nieuw politiebureau? Het lelijke gat volbouwen om van de boulevard een parel te maken? Veertig arbeiderswoningen voor scheepswerf De Schelde? Warren regelt het wel, dat laatste voor de som van 108.000 gulden. In een stuk ‘Isolement’, voor het eerst verschenen in een aan hem gewijd nummer van het tijdschrift Maatstaf, vertelt Hans Warren iets meer over zijn grootvader. Dat hij door een val van een steiger invalide werd. Dat hij ‘in de zwartste oorlogstijd in een papieren zak in Amsterdam’ zou zijn begraven. In de oorlog werd het grootste deel van de Vlissingse bevolking geëvacueerd. Ook Johannes Warren moest de stad verlaten. Op 5 mei 1943 stierf zijn tweede vrouw. Zijn persoonskaart, bewaard in het Stadsarchief van Amsterdam, vermeldt dat hij zich daar een paar dagen eerder had gevestigd, Jan van Galenstraat 113 – III, het huis van een dochter en een schoonzoon. Op de persoonskaart staat koel ‘Overleden te Asd op 13 Mei 45’. Een door de schoonzoon ondertekende advertentie spreekt nog van ‘zacht en kalm’. Maar het is alleen door dit soldatenboekje dat we de man letterlijk en figuurlijk in de grijze ogen zien.

Momenteel werkt Mario Molegraaf aan de biografie van Hans Warren. Op zijn ontdekkingstocht door het leven van Warren stuit hij regelmatig op interessante vondsten. Vanaf nu deelt hij op de eerste dag van elke maand zo’n vondst met de bezoekers van onze website. Vandaag presenteren wij met enige trots de eerste aflevering van deze serie: mogelijk het allereerste gedicht van Warren.

Dit treurige velletje papier bevat mogelijk Hans Warrens eerste, nog bekende gedicht. Ongedierte heeft van de datering rechtsonder weinig over gelaten: 1 D is nog te zien en achteraan bungelt een 4. Er heeft 1 December 1934 gestaan. Een paar dagen later, vernemen we uit de krant, nam meester De Priester in Borssele afscheid ‘als hoofd der openbare school, wegens het bereiken van den 65-jarigen leeftijd.’ Huibregt de Priester, in 1869 in Borssele geboren, had in 1909 zijn vader opgevolgd. De benoeming was geen sinecure geweest, hij kreeg in de gemeenteraad uiteindelijk vier van de zeven stemmen. In het dorp reageerde men opgetogen. Zodra de benoeming bekend was, ontplooide – weer volgens de krant – ‘een aantal ingezetenen de nationale driekleur en stroomde het felicitaties.’ Het enthousiasme over meester De Priester is in Borssele nooit bekoeld. Hij was een baken van gematigdheid in het dorp, waar de Gereformeerde Gemeente en de SGP een enorme aanhang hadden en hebben. Hij kwam om toen geallieerde troepen probeerden Duits geschut uit te schakelen, op 12 oktober 1944, 74 jaar oud. Hans Warren, die de naam van zijn onderwijzer altijd met eerbied noemt, vermeldt in zijn dagboek ‘de tragische dood van de goede meester De Priester die in zijn voortuin stierf toen zijn huis een voltreffer kreeg.’ Zijn voormalige leerlingen boden in 1946 de grafsteen aan. Meester De Priester ligt op dezelfde begraafplaats als Hans Warren. Eigenlijk zou de gemeente de vervallen grafsteen van de populaire hoofdonderwijzer, een oorlogsslachtoffer bovendien, moeten laten restaureren. In plaats daarvan kondigt een bordje dreigend aan dat de grafrechten zijn verstreken. Meester De Priester was veel meer dan een onderwijzer, hij had bijvoorbeeld ook een kinderkoor opgericht. ‘De leerlingen zongen hun scheidenden meester een afscheidslied toe,’ staat in het krantenbericht over de gebeurtenissen op 5 december 1934. Een lied op onbekende melodie, maar veel wijst erop dat op de woorden van de toen dertienjarige Hans Warren is gezongen. En wel deze woorden: ‘Wel meer dan 40 jaar geleên…’

Afgelopen donderdagavond werd in museum (en schuilkerk) Ons’ Lieve Heer op Solder in Amsterdam het boek Amsterdam en zijn Schrijvers gepresenteerd van Uitgeverij Bas Lubberhuizen. Het eerste exemplaar werd aangeboden aan Remco Campert. In het boek, samengesteld door Ko van Geemert, worden 82 locaties in de hoofdstad beschreven die verbonden zijn met een schrijver en/of zijn werk. Voor de bundel schreven wij bijdragen over Frederik van Eeden, Bernard Sijtsma en Jacob Israël de Haan, maar ook over Hans Warren.

In 1941, na zijn eindexamen, verhuist Warren naar Singel 20 in Amsterdam. Als vrijwilliger gaat hij werken in het dialectenbureau van P.J. Meertens. Het duurt echter niet langer dan een week voordat hij – door heimwee gekweld – terugkeert naar de Zeeuwse natuur. In die paar dagen Amsterdam schrijft hij een aantal brieven aan zijn ouders, waaruit we in het boek citeren. Niet in Amsterdam en zijn Schrijvers, maar wel hieronder afgebeeld: de niet eerder gepubliceerde tekening die Warren maakt van het uitzicht vanuit zijn kamer op Singel 20, met de koepel van de Lutherse kerk. Met dank aan de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg.

Tekening Hans Warren, 1941

Voorafgaand aan de presentatie was er een literaire wandeling waarop ook Singel 20 werd aangedaan(Frenk der Nederlanden in Het Parool van vandaag)