Categoriearchief: Uit de nalatenschap

Momenteel werkt Mario Molegraaf aan de biografie van Hans Warren. Op zijn ontdekkingstocht door het leven van Warren stuit hij regelmatig op interessante vondsten. Op de eerste dag van elke maand deelt hij zo’n vondst met de bezoekers van onze website.

Uit de nalatenschap van Hans Warren 72 ~ over Boudewijn Büch

Zeventig zou hij zijn geworden, op 14 december jongstleden, Boudewijn Büch. Wie heeft er op die dag aan hem gedacht? Ik wel, en ik denk bijna iedere dag nog even aan hem. Laatst liep ik door Dordrecht en ineens hoorde ik een stem: ‘Mario! Mario!’ Een man op een racefiets, na al die jaren niets veranderd, Klaas Koppe, fotograaf, een tijdlang zonder meer dé fotograaf van literair Nederland. En een misschien wat stille, maar ongelooflijk trouwe vriend en metgezel van Boudewijn. Klaas was er ook altijd bij als Boudewijn langskwam op het Pijkeswegje. Hij zorgde voor veilig vervoer en voor een beetje wijze relativering. Even was het daar op die straat in Dordrecht of oude tijden herleefden, of BB en HW weer leefden. Op een van de foto’s, gemaakt door Menno Voskuil, ziet u mij in actie bij het graf van Boudewijn Büch. Ik leg een rode roos op zijn monumentje. Begraafplaats Westerveld, in Driehuis, niet ver van IJmuiden. Het was een heel gezoek naar graf nummer KL011000. Tot we een behulpzame medewerker aanspraken. Het nummer zei hem niets, maar de naam: ‘O, Boudewijn Büch. Boudewijn Büch! Ze komen hier allemaal voor Boudewijn Büch.’ Gelukkig toch niet vergeten.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 71 ~ Het Beheersinstituut

Het is een treurig stemmend dossier, het in het Nationaal Archief bewaarde dossier van het Nederlandse Beheersinstituut over Pieter Warren, de vader van. Een vroegere naam van het Beheersinstituut was Adviescommissie Rechtsherstel en Beheer. Rechtsherstel? Het oogt eerder of de oude nazi’s door nieuwe worden opgevolgd. Hans Warren lijkt de ontwikkelingen rond zijn vader, na de bevrijding in 1944 vervolgd omdat hij zich ‘in strijd met de belangen van het Nederlandse Volk’ zou hebben gedragen, grotendeels te negeren. Tegelijk hebben ze hem diep geraakt. De afbeeldingen vertellen een heel klein deel van het verhaal. Een brief van zijn moeder. Ze heeft het, nadat de uitbetaling van het salaris van haar man is gestopt en diens spaarbankboekje in beslag is genomen, een halfjaar kunnen uitzingen. Maar op 28 oktober 1945 moet ze de vernederende vraag stellen: ze heeft geld nodig voor levensonderhoud. En een brief van 7 februari 1946 door Hans Warrens vader, ook over geld. Geld vanwege een lange autorit, zijn zoon heeft hem een maand eerder à raison van f 86,30 opgehaald toen hij werd vrijgelaten uit het interneringskamp te Vught. Een vreemde reis moet dat zijn geweest. Wat hebben vader en zoon op de terugweg naar de Zeedijk tegen elkaar gezegd? We zullen het nooit weten, maar dit deprimerende dossier onthult in ieder geval een paar geheimen waarover in Geheim dagboek wordt gezwegen.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 70 ~ Dagkalender

Het is weer de tijd om een kalender te kiezen. Alleen bestaat de leukste kalender niet meer. Of misschien mag ik dat niet zeggen, ik ben bevooroordeeld, Hans Warren en ik maakten hem namelijk zelf, de poëziekalender. Bijna onbewust volg ik nog steeds de actuele poëzie met kalenderogen en verheug me wanneer ik stuit op een decembervers, een nieuwjaarssonnet of een pinkstergedicht. Maar aan het prachtige project kwam door uitgeefstersonhandigheid een eind. Een project waardoor heel Nederland elke dag de beste Nederlandse poëzie las. Bijna niet meer voorstelbaar, de dichtkunst is inmiddels verwezen naar een ver reservaat, alle richtingborden zijn verwijderd. ‘Heel Nederland’ is natuurlijk een beetje overdreven, maar van aflevering één, de kalender voor 1985, werden er razendsnel vijftienduizend verkocht en op een gegeven moment was de oplage dertigduizend exemplaren. Het was niet ons eigen idee, Laurens van Krevelen van uitgeverij Meulenhoff kwam ermee, in aansluiting op een eenmalige dagkalender met Japanse poëzie. Hij opperde bij een bezoek op 2 september 1983 dat Hans Warren de kalender met een ander zou moeten maken. Wat Hans niet beviel, begrijpen we uit zijn dagboek: ‘Hij noemde Wiel Kusters (nooit), Boudewijn Büch (liever niet) of Vic van de Reijt (eventueel). Maar het betekent waarschijnlijk dubbel werk en half honorarium. Mario en ik doen het daarom liefst helemaal zelf.’ De ‘proefmaand’, december, viel zo in de smaak dat we onze gang mochten gaan. We maakten tot Hans’ dood achttien afleveringen, de laatste was de kalender voor 2002. Eén kalender (1988) was gewijd aan dagboeken, maar verder gedichten, gedichten en nog eens gedichten. Het eerste van die ruim zesduizend gedichten, op 1 januari 1985, was trouwens van Boudewijn Büch. En Wiel Kusters duikt op 6 januari 1985 al op, met een driekoningengedicht. Zo’n oude aflevering zou zonder meer tot nieuwe aflevering kunnen worden gepromoveerd, een kwestie van simpelweg het jaartal 1985 door het jaartal 2019 vervangen. ‘Heel Nederland’ zou vast voor deze kalender kiezen.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 69 – Shango

De geel met rode auto rijdt voor. De in geel en rood geklede man belt aan. Hij overhandigt me een geel met rode doos. Een pakket uit Parijs! Een pakket uit Parijs? Ik had toch de laatste tijd niets besteld? Nee, er komt een boek tevoorschijn dat al enige tijd in de maak was. Een leerrijk boek met prachtige plaatjes, jammer alleen dat er geen tentoonstelling aan is gekoppeld. Maar misschien komt dat nog: de teksten in he t boek zijn van Hélène Joubert, hoofd van de afdeling Afrikaanse kunst van het Parijse museum ‘Quai Branly’. Xavier Richer bracht de Shango-staven bijeen die in het Frans en in het Engels worden beschreven in Danse avec Shango. Dieu du tonnere/ Dance with Shango. God of Thunder. De Yoruba, een groot volk uit Nigeria, hebben of hadden een ingewikkelde godenwereld, met merkwaardig veel overeenkomsten met het Helleense pantheon. De uitgave is nu al mijn favoriete boek van 2018. En het is voor slechts €45 te koop (ISBN 9782757213971), het heerlijk aanvoelende omslag, ‘cartonnée contrecollée soft touch’ zoals het in goed Frans heet, incluis. Op pagina 72 en 73 kom je hem tegen, de Shango-staf die op luttele meters van mijn schrijftafel staat te stralen. De Shango-staf die Hans Warren en ik in november 1995 aanschaften in de galerie van Kathy van der Pas en Steven van de Raadt. Ze hielden een soort opruiming, al klinkt de aanschafprijs van negenduizend gulden, natuurlijk in Hans Warrens Geheim dagboek onthuld, niet meteen naar voordeel. Hans Witte, een van de beste kenners van Yoruba-kunst, gewaagde van ‘een internationaal topstuk’. Een mening die door deze publicatie nog eens wordt bevestigd. De knielende mevrouw van de staf heeft een geheimzinnige glimlach. Verbeeld ik me het, of glundert ze van trots vandaag een beetje extra? Nee, ik verbeeld het me niet. Alleen een ongevoelige kan stijf volhouden dat zo’n voorwerp geen gevoel heeft. Dans met Shango.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 68 – Rik van Dam (1950-2018)

Had ik maar, was ik maar. Ik voel extra veel spijt als ik het overlijdensbericht onder ogen krijg van Rik van Dam (1950-2018). Aan de telefoon deed ik vaak afhoudend en afwerend tegen hem, met zijn vage verhalen en slome stem. Op de rouwkaart neemt hij postuum en juist pittig een beetje wraak op de wereld, want daar staat met zoveel woorden waarover steevast moeilijk werd gedaan: ‘levenspartner van Johan Polak’. Hans Warren en ik kenden Johan Polak en Rik van Dam goed, zie het Geheim dagboek en zie de uitvoerige correspondentie. Het is Koen Hilberdink allemaal ontgaan, een van de redenen dat zijn J.P.W.P. Het leven van Johan Polak (2017) zo’n armzalige biografie over de rijke uitgever is geworden. Johans rijkdom trok natuurlijk bepaalde figuren aan. Denk aan Antoine Bodar, inmiddels bekend als rechtlijnige R.K. priester (tussen haakjes: waarom worden motorclubs verboden en laat justitie de grote R.K. kindermisbruikbeweging ongemoeid?) en Frans Goddijn die met Johan Polak een officiële ‘maatschap’ aanging. Kind van de rekening was letterlijk Rik van Dam. O ja, hij kon een tijd in weelde leven. Johan liet hem in 1976 zelfs portretteren door Carel Willink, met vlinderdas. Rik kookte voor Hans en mij, heel lekker, kalfskoteletten en een ovenschotel met witlof. Hans wijdde een gedicht aan Rik: ‘Het beeld van polyester’ uit Tijd (1986). Johan bleef Rik afstandelijk als ‘zoon’ voorstellen. Maar ze bedienden zich in het badkamertje op het Pijkeswegje als vanzelfsprekend van één tandenborstel. Door Johans dwaze testamentaire beschikkingen en de bewindvoerder die vooral dacht aan zijn eigen belang raakte Rik in de problemen. Hij richtte zich tot ons, kort voor Hans’ dood, en we fabriceerden een verklaring om ondubbelzinnig duidelijk te maken dat hij was wie hij was: ‘levenspartner van Johan Polak’. Dat heeft blijkbaar geholpen, en op een zomerdag in 2002 is hij me uitvoerig komen bedanken. Toch nog iets goeds gedaan voor Rik, over wie Hans Warren dichtte: ‘Was elke beeldhouwer/ niet op dit volmaakte lijf verliefd?’

MARIO MOLEGRAAF