Categoriearchief: Uit de nalatenschap

Momenteel werkt Mario Molegraaf aan de biografie van Hans Warren. Op zijn ontdekkingstocht door het leven van Warren stuit hij regelmatig op interessante vondsten. Op de eerste dag van elke maand deelt hij zo’n vondst met de bezoekers van onze website.

Uit de nalatenschap van Hans Warren 89 ~ Brigitte Raskin

Hans Warren kreeg zelden een literaire prijs, en hij deelde zelden literaire prijzen uit. Maar in 1989 zat hij in de jury van de spraakmakende AKO-prijs die zeer tot zijn voldoening naar de hem onbekende Vlaamse schrijfster Brigitte Raskin ging voor haar prachtige boek Het koekoeksjong. Zij wordt in zijn dagboek voor het eerst vermeld op 19 december 1988, maar ze duikt pas op 19 mei 1989 in levenden lijve op, uitgerekend tijdens de prijsuitreiking, of eigenlijk het voorafgaande diner in Amsterdam: ‘M. en ik deelden een tafel met onder meer Brigitte Raskin en Hans van Mierlo. Ik heb veel met haar gepraat, het was moeilijk niets te verklappen’. Het is tegenwoordig stil rond Brigitte Raskin, op 25 juli wordt ze 73 jaar. Ze verdween ook, zoals die dingen soms gaan, uit mijn bestaan. Maar ze is beslist niet alleen de vrouw van dat ene werk, ze schreef nog een aantal minstens even geslaagde boeken. Bijvoorbeeld De maagd van Antwerpen, allesbehalve autobiografisch, in 1992 een Vlaams ‘actieboek’ en daarom in Nederland nauwelijks bekend. Het onderwerp is een vrolijke optocht uit 1902 die door een brand in een ramp ontaardde. ‘Zo’n soort verhaal waar zij het geheime recept van heeft: kille archiefstukken wordt warm leven ingeblazen,’ recenseerde Hans Warren. Op de correspondentiekaarten uit maart en april 1992 kondigde de schrijfster, die we een beetje redactionele hulp hadden geboden, haar Maagd enthousiast als altijd aan. ‘Zij wordt vast een vriendin,’ voorspelde Hans Warren in mei 1989 terecht. In mijn gedachten is zij, de schrijfster van De maagd van Antwerpen, Het koekoeksjong en zoveel meer, gewoon een vriendin gebleven.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 88 ~ Nachtegaal

Hans Warren woont nog nabij Parijs, maar de Parijse jaren zijn voorbij. Hij jaagt niet meer op uitheemse jongens, maar op inheemse vogels. Zomer 1957 verhuist de familie Warren vanuit Lozère naar Kloetinge, maar de schrijver is al eerder huisman geworden, met de bijbehorende hobby, vogels houden. Wilde vogels in een kooitje, een ongemakkelijke historie. Maar vogelliefhebber Hans Warren heeft het dus gedaan. Zijn journaal uit deze periode getuigt ervan, maar ook dit bijzondere en bijzonder broze boekje, uit de reeks Encyclopédie-Roret, L’éleveur d’oiseaux ou art de l’oiselier. Een ‘oiselier’ is iemand die vogels fokt en verkoopt. Dit boek gaat dus over vogels, maar dan het houden van vogels, en volgens de auteur Georges Schmitt, ‘amateur’, lenen ongeveer alle vogels zich daarvoor. Het verbazend praktische naslagwerk verscheen voor het eerst in 1884. De nieuwe editie, waarvan Hans Warren dit exemplaar aanschafte op 22 februari 1957, dateert uit 1914. Het boek is niet voorzien van zijn bekende stempel, wel schreef hij de datum van aankoop achterin. In zijn dagboek gaat hij op 31 mei 1957 op de aanwinst in en citeert hij uitgebreid het onwaarschijnlijke maar wáre nachtegalenverhaal van bladzijde 166. Huisman Hans haalde zo’n beroemde zanger in huis. Lozère, tenminste de omgeving van ‘zijn’ Avenue de Bellevue, te bereiken via een straat met nog zo’n veelbelovende naam, de Avenue de Beauséjour, was (en misschien is) een nachtegalenstreek. Veel later meldde de nachtegaal zich regelmatig in het hegje aan het Pijkeswegje. Ik prijs me gelukkig in een gebied te wonen met op redelijke afstand nachtegalengarantie. De nachtegaal in huize Warren kreeg al snel weer de vrijheid, niet uit mededogen maar omdat de prachtige zang al snel niet te harden herrie bleek. Een tip die Georges Schmitt, ‘amateur’, ons onthoudt.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 87 ~ Souvenirs

Ik trek de lade gedachteloos open, en ooh. Je hebt op de BBC een programma The Repair Shop waar mensen met minstens vier rechterhanden toegetakelde spulletjes de oude luister teruggeven. Een gammel pianostoeltje waarop moeder ooit zat, een roestige speelgoeddubbeldekker waarmee vroeger iemand speelde, noem maar op. Dingen waarvoor niemand een cent zou geven, maar die voor één iemand een miljoen waard zijn. Wanneer die autobus opnieuw blinkt of die pianokruk weer benut kan worden, komen de tranen bij de bezitter, of meer. Ooh, wat begrijp ik die emotie, dat sentiment vreselijk goed. Het is niet alleen het souvenir dat is opgeknapt, het zijn heerlijke herinneringen die hun glans herkrijgen. En dan de lade, wat die allemaal onthult. Een doos vol kroontjespennen, ‘Balance Spring Pen’ staat op het heftig oranje etiket. Geen idee wat Hans er ooit mee deed, geen idee waarom hij ze een leven lang bewaarde. Zijn pasje, Warren J.A.M., van de Zeeuwse Bibliotheken. De gele telefoon, de aller-, aller-, allereenvoudigste, gekocht toen het niet meer zo goed met hem ging, zodat hij me altijd kon bereiken. En dan het wekkertje, het wekkertje dat elke avond om 23:34 uur afliep, het einde van de werkdag. Het wekkertje ook waaraan ik de titel ontleende van mijn Hans-boek, Het wekkertje van 23:34. Het ding oogt verwoest, zelfs niet meer te redden bij The Repair Shop. Toch ga ik, met mijn vijf linkerhanden, aan de slag. En even later is het weer 23:34, en meer, veel meer, ooh.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 86 ~ Andriëtte M. Stathi-Schoorel

Een boek schrijven, haast iedereen kan het. Maar een boek waarin een opdracht aan jou staat gedrukt, dat is bijzonder. De overtreffende trap is zo’n opdracht in een Grieks boek. Maar het staat er wel degelijk, op pagina 7 van dit boek uit 2003, in echt Grieks: ‘Aan mijn vrienden uit Goes, Hans Warren en Mario Molegraaf’. Het gaat om de vertaling van een vijf jaar eerder in het Nederlands verschenen werk, Een glanzende fiets door Andriëtte M. Stathi-Schoorel. Met in één exemplaar ervan behalve de gedrukte ook nog een geschreven opdracht. Het boek bevat gesprekken met Griekse auteurs en liefhebbers van Griekse literatuur, onder wie ook – het zal geen verrassing meer zijn – Hans Warren en ondergetekende. Andriëtte Schoorel werd in 1941 geboren in Soerabaja, na een studie Engels vertrok ze naar Griekenland, waar ze Lefteris Stathis ontmoette, met wie ze in 1970 trouwde. Eind 2003 overleed ze in haar woonplaats Athene. Haar eerste bezoek aan ons was in november 1989. Precies twaalf jaar later, een maand voor Hans’ dood, kwam ze voor het laatst naar haar vrienden in Goes. Ik was om een boodschap toen ze arriveerde. Hans sprak tot ik terugkeerde met haar ‘over Plethon, de geleerde uit Mistras, het laatste bolwerk van de Byzantijnse cultuur’, naar zijn zeggen ‘het fijnste deel van haar bezoek’. Met wie zou je verder over dit onderwerp kunnen spreken? Hans Warren concludeert in zijn dagboek: ‘Ik sta er altijd weer verbaasd over dat deze kleine en onopvallend ogende vrouw zo’n diepgaande kennis van allerlei zaken heeft’. Ik zal me haar altijd herinneren, vanwege haar bezoeken en haar boeken, Andriëtte M. Stathi-Schoorel.

MARIO MOLEGRAAF

Uit de nalatenschap van Hans Warren 85 ~ Marga Minco

Dit is de maand dat Marga Minco, een van de belangrijkste moderne auteurs, een groot jubileum viert. De schrijfster van Het bittere kruid kan toch genieten van het zoete leven, zoals ik zelf heb mogen ervaren. Bijvoorbeeld op 24 juni 1984. Marga Minco en haar man, de dichter Bert Voeten, meldden zich die dag kort na vijf uur bij ons thuis. Wat later kwamen Mai Spijkers en Bert Bakker, van de uitgeverij waar de boeken van zowel Hans Warren als Marga Minco verschenen. Daar zitten ze dan, keurig in het pak, op de divan van het huis aan het Pijkeswegje. Van links naar rechts Mai Spijkers, ikzelf hurkend voor een weelde aan pauwenveren, Hans Warren, Marga Minco en Bert Bakker. De maker van de foto, Bert Voeten, ontbreekt. Er volgde een bezichtiging van onze tuin, die zag er aldus Hans Warren in zijn dagboek ‘indrukwekkend uit met al het geboomte en de grasvelden, bijna een park. Wild, onverzorgd, aangenaam’. Weer was er een fotomoment. Daarna de maaltijd, zoals heel vaak bij ‘Inter Scaldes’ in Kruiningen. De borden zijn nét leeg op de in het restaurant gemaakte foto. De contacten tussen de 2e Oosterparkstraat en Pijkeswegje 1 bleven, een enkele ontmoeting, boeken met opdracht, correspondentie. In de brief van 19 februari 1993 komen ze allemaal nog een keer samen. De briefschrijfster Marga Minco, de kort voordien overleden Bert Voeten, Hans Warren en ik, Bert Bakker die van het uitgeverstoneel verdween en Mai Spijkers (in wie ze haar vertrouwen uitspreekt). Marga Minco, overlevende en overlever, op 31 maart 2020 honderd jaar.

MARIO MOLEGRAAF