Het gebeurt niet vaak meer, een envelop in de brievenbus met een handgeschreven adressering. Ik raad een boek en dat klopt. Het is de allereerste uitgave van uitgeverij Artistiek Bureau, een fraai uitgegeven boekje waar ik al enkele weken naar verlangde: Grafkrans van Hans Warren. Ongepubliceerde gedichten die Warren schreef vlak na het overlijden van zijn moeder, juni 1951. Toen Ronny Boogaart en ik vijftien jaar geleden een literaire wandelgids door het Zeeland van Hans Warren samenstelden, was het graf van zijn moeder onder het merkteken 174 terug te vinden op de begraafplaats van Borssele. Een onooglijk klein paaltje met een nummer, meer wilde zij niet – het stond op een steenworp van het graf van Warren die in 2001 overleed, vijftig jaar later. In het nawoord bij Grafkrans, van Mario Molegraaf, lees ik dat het paaltje is verdwenen. Wellicht is het graf geruimd?
‘Nu dringt de regen diep door in je graf en niemand is er om je te beschermen’
Deze week verscheen bij Artistiek Bureau de bundel Grafkrans. In Grafkrans staan acht nooit eerder gepubliceerde gedichten van Hans Warren, die hij schreef na de dood van zijn moeder op 7 juni 1951.
Mario Molegraaf verzorgde het nawoord en citeert uit nog niet eerder in druk verschenen passages uit Geheim dagboek.
Verdere gegevens: Ingenaaid (omslagillustratie Natalia Simal). Vormgeving Martien Frijns. 32 p. Gedrukt in kleur in een oplage van 250 exemplaren. Eerste druk. ISBN 9789083144900.
Schrijvers die over schrijven schrijven, saaier schrijven is er niet. Een uitzondering is Hans Warrens Demetrios. Wat je ook mag vinden van het boek, op het omslag indertijd aangeduid als ‘proza’, doods is dít schrijven over schrijven allerminst. ‘Demetrios, hoe moet het nu verder met je, en met je boek? Met je vlechtwerk van waarheid en verlangen, met je dubbelgangers, voorgangers, droomfiguren en geliefdes?’ vraagt de auteur zich af, als hij toe is aan het laatste deel van het boek. De lezer vraagt het zich óók af. Zoals die zich eveneens afvraagt of Demetrios een intelligente vergaarbak is dan wel een intuïtief mozaïek. Hans Warren is, afgaande op zijn dagboek, op 5 september 1966 aan Demetrios begonnen. Een paar jaar later zien we, in het aan hem gewijde nummer van Maatstaf, daarvan de resultaten. Maar in het eind 1976 verschenen boek grijpt hij nog verder terug, naar de in jaargang 7 (1959-1960) van hetzelfde Maatstaf in twee afleveringen verschenen tekst Tussen kleine oude dames, over zijn bezoek aan Isabelle Rivière. En nóg verder, bijvoorbeeld naar het verhaal ‘De bron in het park Alverà’, in 1947 opgenomen in Ad Interim. Na al het talmen was er ineens haast, vandaar dat de drukproeven slordig werden nagezien en vandaar het velletje met correcties. ‘Na lang aarzelen heeft Hans Warren zich aan een prozawerk van langere adem gewaagd,’ stond in november 1976 in de advertentie van uitgeverij Bert Bakker. Aarzeling was er ook bij de besprekers. Ze melden zich pas laat en weten zich nauwelijks raad met het boek. In 1983 publiceren dr. J. Pop en J.G.W. Gielen de bundel Verhaal en tekst met een zeer uitgebreide, zeer geleerde en zeer lovende beschouwing over Demetrios. Alleen hebben de grillen van het leven in de letteren ingegrepen – zoiets kan alleen bij een boek als dit. Er verschijnt in 1986 een aangepaste versie. Giovanni Nurchi is uit het bestaan van de schrijver verdwenen, de opdracht aan hem wordt geschrapt. Een zekere Mario is juist in Hans Warrens leven verschenen, daarom kan de ‘Mario’ uit het boek onmogelijk worden gehandhaafd. Het speciale exemplaar van de eerste druk, op 22 oktober 1978 aan mij geschonken, getuigt daarvan. Demetrios, literatuur die misschien nóóit eindigt, proza met maximaal veel persoon. Geen opwindender schrijven dan dit.
Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp landschappen, graven en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren. Deze keer: restaurant ‘Heerenbeek’ te Rosmalen (Graafse Baan 42, thans restaurant ‘Casa Don Arroyo’).
Uit Geheim Dagboek: 10 april [2001] – gisteren en vandaag 88 kg. – 13.15 – Gistermiddag om halftwee zijn we naar Brabant vertrokken. Het belangrijkste doel: de Antiekbeurs in Den Bosch, waar we van vier tot zeven hebben rondgekeken. (…)Ik was heel moe geworden en strompelde bij het gaan. Daarom koos M. voor een restaurant waar alles moeiteloos bereikbaar is: ‘Heerenbeek’ te Rosmalen. Ik heb zo goed als niets gegeten, alles was schaamteloos slecht. Ik vreesde dat M. weer in de contramine zou zijn, maar hij vond het maal ook smerig. Vooral de hoofdgerechten bleken volstrekt ongekund. De kok had mijn ‘oedangs’ niet eens warm weten te krijgen. We waren in een uurtje weer thuis. Maar we werden geflitst, wat M. altijd woedend maakt. Hij bleef maar foeteren. De hele rechtsstaat wankelt wanneer hij wordt bekeurd. (…)
Goed nieuws! In de eerste week van mei verschijnt Grafkrans, een nieuwe dichtbundel van Hans Warren. In deze bundel staan nooit eerder uitgegeven gedichten die Warren schreef na de dood van zijn moeder op 7 juni 1951. In de bundel ook een nawoord van Mario Molegraaf, met citaten uit nog niet eerder gepubliceerde aantekeningen uit Geheim dagboek.
Grafkrans is de eerste uitgave van uitgeverij Artistiek Bureau van Nick ter Wal. En is hier te bestellen.
Gegevens:
Hans Warren, Grafkransnawoord Mario Molegraafboekverzorging Martien Frijns, omslagillustratie Natalia Simal32 pagina’s, gedrukt in kleurISBN 978908314490020 euro
