Afgelopen week verscheen het nieuwe nummer van De Parelduiker, waarin Mario Molegraaf het ontstaan en het verloop van de vriendschap tussen Hans Warren en Gerrit Komrij reconstrueert – op basis van zijn eigen herinneringen, maar vooral aan de hand van documenten, correspondentie en foto’s in de nalatenschap. De Parelduiker wordt uitgegeven door Uitgeverij Bas Lubberhuizen en is daar ook te bestellen.
Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp graven en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren.
In 1943 deed Hans Warren mee aan een vijfdaagse vogelcursus in Otterloo. “We kwamen bijeen in ‘De Zanding’, een clubhuis van de Ned. Reisvereniging. (…) Wat gepraat, gesnuffeld in de neergelegde boeken, de tentoonstelling van opgezette Veluwedieren etc tot allen (twintig cursisten en vele ‘leiders’) aanwezig waren en prof. Van Dam ons welkom heette. Excursie.” Een van de deelnemers aan deze cursus was Hein Kaasjager, waarmee Warren toen bevriend raakte. “Liefde, of toch enkel maar vriendschap? Ik weet het niet,” schrijft hij op 3 mei 1943 in zijn dagboek. Tegenwoordig is ‘De Zanding’ een frituurpaviljoen in een vakantiepark.
Momenteel werkt Mario Molegraaf aan de biografie van Hans Warren. Op zijn ontdekkingstocht door het leven van Warren stuit hij regelmatig op interessante vondsten. Op de eerste dag van elke maand deelt hij zo’n vondst met de bezoekers van onze website.
Saaie plaatjes, want het gaat over saaie zaken. Hans Warren vond het zelf ook. De dichter als ambtenaar. Luttele dagen nadat hij aan het saaie werk begon, is hij gedichtjes over zijn ervaringen gaan maken. Vol bittere spot, lees de afdeling ‘Dit is poëzie van de gemeentesecretarie’ maar uit de in 2009 verschenen bundel met nagelaten werk Er staat een huis aan Schelde. Hoe lang duurde de ambtelijke loopbaan van Hans Warren? Veel van zijn lezers geloven dat het om een paar maanden gaat. Een enkele waaghals denkt aan een jaar. In werkelijkheid was het een carrière van ruim vijf jaar, leren de officiële stukken. Op donderdag 17 mei 1945 namen burgemeester en wethouders van Borssele een paar kloeke besluiten. Zo benoemde men tot ‘ambtenaar ter secretarie, uitsluitend belast met de werkzaamheden der evacuatie (…) de heer Johannes Adrianus Menne Warren.’ Het loon werd bepaald op f 125 per maand. Twee dagen later wordt de arbeidsovereenkomst getekend. Per 1 november 1946 kreeg hij een nieuwe functie bij de gemeente, toen werd aan ‘den ambtenaar ter secretarie J. Kakebeeke, geboren 20 Mei 1926, verloofd verleend wegens verplichte opkomst in militaire dienst voor eerste oefening’. Diens vervanger Hans Warren kreeg als ‘ambtenaar ter secretarie in tijdelijken dienst’ een wedde van f 1800 per jaar. Pas met ingang van 16 september 1950 werd de tijdelijke aanstelling beëindigd, volgens de stukken ‘wegens terugkeer uit de militaire dienst van de ambtenaar ter secretarie J. Kakebeeke.’ Over zijn werk op het gemeentehuis zegt Hans Warren in het Geheim dagboek verbazend weinig, vandaar dat niet veel mensen beseffen dat hij er zo lang heeft gezeten. Aanvankelijk voelt het als een nederlaag, hij dicht: ‘Vandaag stond het voor ieder leesbaar in de krant/ Dat ik hier roemloos op ’n kantoortje was gestrand.’ Maar later verandert hij van gedachte, in zijn rol van ambtenaar van de burgerlijke stand voelt hij wel degelijk een soort roem en glorie. Iets waarvoor hij niet helemaal ongevoelig is. Nog meer glamour is verbonden aan het burgemeesterschap. In 1951 spant Hans Warren zich in om burgemeester van Borssele te worden. ‘Ik zou best burgemeester willen zijn van dit dorp dat ik liefheb. Ik zou er ook de capaciteiten voor hebben,’ noteert hij in zijn dagboek. Helaas wordt op 16 april 1952 de oude rot P.J. Dominicus (1896-1979) geïnstalleerd, tussen 1933 en 1944 al burgemeester van Rilland-Bath geweest, in plaats van de dertigjarige dichter. Maar als het aan Hans Warren had gelegen, zou hij nog veel langer op de gemeentesecretarie van Borssele hebben gezeten. Letterlijk en figuurlijk geketend.
Bij zijn onderzoek voor de biografie stuitte Mario Molegraaf op een raadsel. Misschien is Warren als dichter eerder gedebuteerd dan altijd is gedacht. Uw hulp is nodig!
De Trekker was het blad van de Nederlandse Jeugdherberg Centrale. Onverwacht genoeg zou het tijdschrift ook wel eens van belang kunnen zijn voor de literatuurhistorie. In 1941 begon Hans Warren artikelen over vogels en landschap te publiceren. Aan het eind van het jaar overziet hij in zijn natuurdagboek de productie: zoveel stukken in dit blad, zoveel in dat. Hij bleek de publicaties keurig te hebben bewaard. In één opzicht klopte de balans niet: hij vermeldde twee beschouwingen in De Trekker, maar van die uitgave ontbrak verder ieder spoor. Een middagje bladeren in de Koninklijke Bibliotheek bood uitkomst. In augustus 1941 had De Trekker voor het eerst een bijdrage van Hans Warren: ‘De kleine strandvogels’. In november 1941 stond een tweede beschouwing in het blad, gewijd aan de ruiters, een groep moeilijk uit elkaar te houden vogels. Tot zover gaat het verhaal zoals een biograaf het graag ziet, alle stukjes van de puzzel keurig op hun plaats. Maar op een kwade dag zag ik op bladzijde 17 van het eerste cahier waarin Hans Warren zijn ‘geheim dagboek’ bijhield een gedicht ‘Lentewandeling’ staan, mét daarbij de bedenking dat hij ‘het eigenlijk schreef voor het Wandelnummer van De Trekker waarnaar ik ’t ook opstuurde.’ Tot nu toe geldt een bijdrage aan het clandestiene blaadje Maecenas van najaar 1944 als het poëtische debuut van Hans Warren. Moet dat worden herzien? Was ‘Lentewandeling’, ontstaan op 9-10 februari 1942, het eerste gedicht dat hij publiceerde? En was deze eer weggelegd voor De Trekker? Het probleem is dat de betreffende jaargang(en) – 1942, heel misschien 1943 – in geen enkele bibliotheek in Nederland aanwezig zijn. Kan iemand helpen? Haar of hem wacht een passende beloning. Ergens moet nog een stapeltje van De Trekker liggen, met het Wandelnummer. Staat ‘Lentewandeling’ erin of niet? Een gewichtige vraag voor de Hans Warrenkunde. Zoek die duistere zolder af, struin die stoffige schuur door. Mail uw vondst naar deze site (h.warren@zonnet.nl).
Op zijn zwerftocht door Nederland fotografeert Martin van der Kamp graven en gebouwen die verbonden kunnen worden met het leven en werk van Hans Warren.
In 1947 publiceerde Hans Warren bij uitgeverij A.A.M. Stols een In Memoriam voor Jac. P. Thijsse in dichtvorm. Het gedicht opent als volgt:
Nooit had de dood mij ruw geraakt.
Nu’ k weet dat gij zijt heengegaan
Verwacht ik nog uw tred, die kraakt
Langzaam in ’t hout der beukenlaan.
