Lo van Driel begon vorige week zijn column Eigenlijk in de Provinciale Zeeuwse Courant met de mededeling dat hij eigenlijk de dagboeken van Warren voor gezien had gehouden. “De reeks smaakte op zeker moment niet naar meer”. Op verzoek van de dichter Laurens Geerse echter, zet Van Driel zich aan een vergelijking van het laatste Geheim dagboek met Warrens dagboekaantekeningen die eerder werden gepubliceerd in het boekje De Oost (Den Boer/De Ruiter Uitgevers, Middelburg, 2001). De mogelijkheid om twee versies van dezelfde dagboekaantekeningen met elkaar te vergelijken, vindt Van Driel interessant genoeg om zich toch nog eens met Warrens dagboek bezig te houden.

Van Driel constateert interessante verschillen tussen de fragmenten in De Oost en de versie van dezelfde dagboekaantekeningen in Geheim dagboek 1987-1990. Uit de vergelijking blijkt dat Warrens dagboek zorgvuldig wordt geredigeerd – vroeger door Warren zelf, nu door Mario Molegraaf. Van Driel betreurt dit aangezien nu niet de ontwikkeling van de schrijver Warren te volgen is: “De dagboeken geven niet wat de schrijver schreef, maar wat hij op het moment van publiceren kwijt wilde in de stijl van de volgroeide stilist”. Zeker nu het redigeren niet langer door Warren zelf gebeurt, maar door Molegraaf, heeft Van Driel behoefte aan uitleg en verantwoording. Ook zet hij vraagtekens bij een aantal passages uit het nieuwe dagboekdeel. Zo was de aantekening van 26 oktober 1989 in De Oost nog gedateerd op 27 oktober. Verder wijst hij op een passage die middenin een zin eindigt en op Garcia Lorca, die “met een halve zin komt binnenvallen”.

In een reactie aan de PZC, en aan de Hans Warren Homepage, meldt Molegraaf dat Van Driel de betreffende passages in het nieuwste Geheim dagboek niet zorgvuldig gelezen
heeft. Molegraaf schrijft:

U [Van Driel] zegt: ‘het stuk over 7 juni 1989 eindigt midden in een zin’ . Dat klopt! Maar meteen in de volgende aantekening (p.265) schrijft H.W.:Ik herinner me niet waarom ik mijn vorige notitie zo abrupt moest afbreken.

Dan heeft u het over 1 september 1989 (dat is p.296): Garcia Lorca komt met een halve zin binnenvallen, beweert u. Nee hoor, na een witregel begint een nieuw stuk en volgt een héle bladzij over de dichter.

Verder vindt u blijkbaar dat ik niet het oorspronkelijke dagboek moet volgen, maar de teksten uit De Oost. Maar de datering 27 oktober 1989 daarin is een simpele drukfout. Met enig combineren had u best kunnen achterhalen dat het uitstapje heeft plaats gevonden op 25 oktober, een woensdag, alleen dan laten de Brusselse openingstijden zo’n expeditie toe.

Ook Hans Warren zelf schreef over het redigeren van dagboeken. Graag verwijzen wij naar Het dagboek als kunstvorm dat in 1987 verscheen.

Gisteravond sprak Mario Molegraaf in Met het oog op morgen over de Spiegel. Hij bevond zich daar in de lastige positie uit te moeten leggen aan de presentator waarom diense favoriete dichter niet goed genoeg was voor de Spiegel. De uitzending is te beluisteren op de website van het programma.

Sinds de dood van Warren heeft Mario Molegraaf het gevoel “doof over de wereld te gaan”. Zo vertelde hij afgelopen woensdag bij de onthulling van de plaquette aan de Deesche watergang. Wanneer Warren en Molegraaf op die plek samen vogels keken, dan zorgde Molegraaf voor de ogen en Warren voor de oren.

Vogels kijken. Hans Warren en ik waren ruim drieëntwintig jaar samen. Wanneer waren we het meest een paar, een logische combinatie? Onder meer als we werkten aan boeken. Ons huis aan het Pijkeswegje, aan de zuidkant van Goes, was een boekenfabriekje. Maar een paar waren we ook bij het vogelkijken. Een paar, de een vult de ander als vanzelfsprekend aan, hij zorgde voor de oren en ik voor de ogen. Ik had aan één blik genoeg, hij aan één geluidje. Hij kende het allemaal, de woemp van de roerdomp, het tuk van de rietzanger, het kirri-kirri van de visdief, en vooral natuurlijk het jodelgefluit van zijn geliefde zwartkoptuinfluiter.

Klik hier voor de volledige tekst van de toespraak van Molegraaf.

Woensdagavond was er bovendien nog een bijeenkomst in de Zeeuwse Bibliotheek ter gelegenheid van het verschijnen van de nieuwe Spiegel, georganiseerd door de PZC. Een samenvatting van de lezing die Molegraaf daar hield is hier te vinden op de website van de PZC (eenmalige registratie verplicht).

Vanmiddag is bij de Deesche watergang aan de Kattendijkse dijk nabij Goes een plaquette ter ere van Hans Warren onthuld (zie nieuws 29 oktober). Na toespraken namens de gemeente Goes, het Waterschap Zeeuwse Eilanden en Staatsbosbeheer, vertelde Mario Molegraaf over het laatste bezoek dat hij met Warren aan deze plek bracht, een week voor diens dood. Klik op de foto om de plaquette van dichtbij te bewonderen.

Foto’s: Niek Oele

Het Parool, donderdag 10 november