In twee dagboekfragmenten vertelt Hans Warren over zijn gang naar de stembus.Op 29 maart 1978 noteert hij:Wezen stemmen. Het is PPR geworden. Het onbetrouwbare gezicht van Den Uyl, levensgroot op de achterpagina van de krant en de leugenachtige tekst daarbij, deden mij nog op het laatste moment veranderen.Bij de daaropvolgende verkiezingen, 26 mei 1981 schrijft Warren:Wezen stemmen voor de Tweede Kamer. Bij gebrek aan beter VVD. We zijn benieuwd naar zijn stemgedrag in de jaren tachtig en negentig.

In mei verschijnt een nieuwe – goedkope – editie van Om het behoud der eenzaamheid, de bekende bloemlezing van veertig jaar Geheim Dagboek.Rond de boekenweek (maart) komt Bert Bakker met een fraaie, gebonden uitgave van Ik heb alleen woorden. De honderd meest troostrijke gedichten over afscheid en rouw uit de Nederlandse poëzie, samengesteld door Hans Warren en Mario Molegraaf. Deze herdruk sluit aan bij het thema van de boekenweek: Styx, leven en dood in de letteren.De publicatie van Geheim Dagboek 1984-1986 is uitgesteld tot later dit jaar.

In De Groene Amsterdammer deze week een recensie van Geheim Dagboek 2001 door Liesbeth Koenen. Zo langzamerhand is het dagboek dan toch in bijna alle kranten en weekbladen aan bod gekomen. (Het wachten is nog steeds op Vrij Nederland en Elsevier.) Koenen is zeer lovend. Ze schrijft: Ik moet bekennen dat ik wekenlang met Geheim Dagboek 2001 in mijn hoofd rondgelopen heb, het bleef maar “nabij”, zoals een boek dat heel soms kan doen. Koenen noemt het “hartverscheurend” hoe Warren hangt aan het leven maar tegelijk ook dood wil. Net als veel andere recensenten brengt Koenen begrip op voor de moeilijke positie van Mario Molegraaf. Ze raadt de lezers aan ook de eerdere delen van het dagboek te lezen. Niet omdat Hans Warren zo’n warme, sympathieke persoonlijkheid was, eerder een wat ijdele, egocentrische man, die dolgraag meer erkenning voor zijn poëzie had gehad. In het laatste dagboekdeel is het niet anders, en valt bijvoorbeeld nog steeds zijn mensenweerzin op, en het feit dat hij geen enkel contact met zijn kinderen had. Toen ik hem een paar jaar geleden ontmoette, intrigeerde het me dan ook zeer dat hij uiterst beminnelijk in de omgang bleek te zijn.

Een belangrijk bericht van het Afrika museum: De tentoonstelling van Hans Warren is officieel beëindigd. De uitruiming vindt echter volgende week pas plaats, dat wil zeggen dat de expositie nog t/m komend weekend te zien is.12 januariDe tentoonstelling Een stip op de wereldkaart in het Afrikamuseum is verlengd tot het eind van deze maand. Op de tentoonstelling zijn 75 voorwerpen te zien uit de Afrika-collectie van Hans Warren, een aantal ervan vergezeld van de gedichten uit de bundel Een stip op de wereldkaart waarvoor ze de inspiratie vormden.


Voor de Duitse bezoekers van het museum is een aantal van de gedichten, zoals het onderstaande, vertaald door Ulrike Weinhold van de Katholieke Universiteit Nijmegen.

Maternité
Mutter Afrika, ich rochdeinen betörenden Körpergeruchherwehend aus der Wüste.Vielleicht habe ich mich niemalsso verbunden, so sicher gefühlt.Warme Mutter mit deinem Perlenlachen,buntes Glasperlengeflecht,Tanzschritt, Schwung.Dürfte ich doch dein Liebhaber seinoder auf deinem Schoss liegenmit einem Lächelnnach deinen Brüsten grapsendin einer schwülen und schwarzen Vergangenheit.

In zijn column (Holmans Hoofdstad) in Het Parool van gisteren komt Theodor Holman terug op zijn interview met Mario Molegraaf van afgelopen dinsdag (zie nieuws 7 januari). De afgelopen dagen las ik een boek dat me zo heeft aangegrepen, dat ik er iedereen over moet vertellen: Geheim Dagboek 2001 van Hans Warren. Het boek heeft daarmee – na bijna drie maanden – dan toch nog Het Parool gehaald, zij het slechts in een column. Holmans stuk bevat een groot aantal stilistische eigenaardigheden (slordigheden). Wat te denken van de laatste “hij” in het volgende citaat:

Hij woont samen met zijn vriend M. Ze wonen al 23 jaar samen, hebben lief en leed met elkaar gedeeld. Op 19 december 2001 sterft Hans. Op de dag voor z’n begrafenis opende hij het dagboek […].Ook geen stijlbloempje: het dagboek is het dikste dagboek van hem. En wat betekent: Als literatuur meedogenloos moet zijn, dan is dit een meedogenloos boek? Holman geeft Mario “een enorme pluim”: Al een maand voor Hans zijn dood […] kreeg Mario er door een toeval een licht vermoeden [van !] hoe hij mogelijkerwijs in het dagboek beschreven zou worden, maar omdat hij het zich niet kon voorstellen, drong hij niet verder aan. Holman besluit met de mededeling dat Mario Molegraaf nu “twee jaar” (= 1 jaar en 3 weken!) verder is en dat het huis waar hij met Warren gewoond heeft, intussen verkocht is. Een, zowel stilistisch als inhoudelijk, prachtig stuk over Geheim Dagboek 2001 verscheen afgelopen donderdag (9 januari) in Trouw. Het stuk is van de hand van Bert Keizer, arts in een verpleeghuis en bekend van zijn boek Het refrein is Hein (1994). Keizer raadt iedereen het dagboek aan omdat je zelden een zo heldere lamp ziet branden in een zo schamele woning.

In het dagboek ziet Keizer beschreven wat hij kent uit zijn dagelijks werk: Langdurig voor een zieke zorgen is geen doenlijke opdracht, hoeveel je ook van elkaar houdt. Als van twee gelieven één in de versukkeling raakt en zich als een drenkeling gaat vastklampen aan de ander die het nog redt, ontstaat er vrijwel altijd een omarming die zo beklemmend wordt dat de gezonde zich er desnoods met geweld uit zal trachten te bevrijden. Lichamelijk en geestelijk geweld. De lichamelijke variant is zo weinig zeldzaam dat er in het Engels een standaarduitdrukking voor bestaat: “granny bashing”.[…] Als mens kan ik over Molegraaf slechts zeggen: ik neem ootmoedig mijn petje voor hem af, want hij heeft zich samen met zijn stervende vriend een weg moeten zoeken door een rampgebied. Achteraffers weten altijd betere routes, maar niemand die Molegraaf of Warren tijdens de vreselijke tocht op een kaart heeft gewezen.Van Keizer mag Komrij, voor zijn recensie van Een stip op de wereldkaart, de gevreesde singultus vaginalis (= de kuthik) krijgen. (Met dank aan Ria Zifkamp, die ons op het artikel wees.)